Palliatieve sedatie

Patiënt in de laatste levensfase (levensverwachting < 2
weken)
Anticipeer op te verwachten symptomen die refractair
kunnen worden. Ga vroegtijdig in gesprek met de patiënt en
diens naasten over het verloop en wensen in de terminale
fase. De KNMG handleiding tijdig praten over levenseinde
kan hierbij houvast geven. Maak het verschil duidelijk tussen
euthanasie en palliatieve sedatie. Maak gebruik van de
publieksfolder Palliatieve sedatie en stervensfase van IKNL,
te bestellen via info@iknl.nl
Definitie: Palliatieve sedatie is het opzettelijk verlagen van
het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase. Doel is
het lijden te verlichten. Het bewustzijn verlagen is een middel
om dat te bereiken. Het is van groot belang dat de palliatieve
sedatie op de juiste indicatie, proportioneel en adequaat
wordt toegepast. Niet de mate van bewustzijnsverlaging,
maar de mate van symptoomcontrole bepaalt de dosering, de
combinatie en de duur van de inzet van de medicamenten.

Documenten & aanvullende informatie

• Voorlichtingsfolder palliatieve sedatie
• Patiëntenfolder IKNL ‘stervensfase’
• KNMG handreiking ’tijdig speken over levenseinde’

Bij voorkeur consultatie Palliatief Advies Team
Ter ondersteuning van de besluitvorming over palliatieve
sedatie kan door de hoofdbehandelaar gebruik gemaakt
worden van het Palliatief Advies Team Oss-MeierijstadUden. Het Palliatief Advies Team adviseert, begeleidt en
ondersteunt u in de zorg voor de patiënt/cliënt. Het PAT
neemt niet de behandeling over. Indien noodzakelijk is
er in overleg ook buiten Bernhoven een mogelijkheid tot
bedside consultatie.
Het PAT is van ma t/m zo 00.00-23.59 uur bereikbaar.
Tijdens kantooruren bereikbaar op 0413 – 40 22 29. Voor
vragen buiten kantooruren die niet kunnen wachten is
ANW dienst van PAT/specialisten bereikbaar via (0413 – 40
40 40 (receptie Bernhoven)

Besluitvorming behandeling
In een situatie waarin sedatie wordt overwogen, moet
worden nagegaan of aan alle zorgvuldigheidscriteria is
voldaan: refractaire symptomen, levensverwachting < 2
weken, voldoende expertise, overeenkomstig wensen van
patiënt. De behandelaar maakt als onderleggers gebruik van
de IKNL richtlijn palliatieve sedatie (www.pallialine.nl).

Documenten & aanvullende informatie

• IKNL richtlijn palliatieve sedatie

Aandachtspunten palliatieve sedatie
Voor palliatieve sedatie zijn een aantal aandachtspunten
te onderscheiden: voorbereiding en aanvullende
maatregelen, afspraken over continuïteit van zorg
vooraf en tijdens palliatieve sedatie, start en planning
evaluatiemomenten palliatieve sedatie, uitvoering en inzet
medicatie palliatieve sedatie, communicatie met naasten
tijdens de palliatieve sedatie, verslaglegging en overdracht,
zorg voor naasten en zorgenden. Er is een regionaal kaartje
palliatieve sedatie ontwikkeld met daarin samengevat de belangrijkste aandachtspunten.
Dit document is in te zien via www.netwerkpalliatievezorg.info

Documenten & aanvullende informatie

• Regionaal kaartje palliatieve sedatie

Start palliatieve sedatie in aanwezigheid arts
De refractaire symptomen en de levensverwachting
vormen de basis voor het moment waarop de palliatieve
sedatie wordt gestart. Het besluit te starten met palliatieve
sedatie mag alleen genomen worden door een arts.
Indicatie, argumentatie en besluitvorming over palliatieve
sedatie bij voorkeur in overleg met behandelend team.
Ter ondersteuning/consultatie kan, naast het PAT, gebruik
gemaakt worden van:
• Verpleegkundig Technische Team, voor beschikbare vtt
in betreffende woonplaats zie regiokaartje (o.a. te vinden
via PalliArts > RTA)
• Huisartsenposten Oost-Brabant
Voor dringende medische hulp gedurende de avond-,
nacht- en weekenduren is de huisartsenpost bereikbaar
via 0900 – 88 60. Ook in het beleid palliatieve zorg
gedurende ANW-uren zijn afspraken gemaakt over
palliatieve sedatie. Voor meer informatie www.
huisartsenpostenoostbrabant.nl.
• Regio Apotheek in Bernhoven Uden-Meierijstad
Iedere werkdag geopend van 18.00 tot de volgende
morgen 8.30u. Tijdens weekend en feestdagen voor
spoedgevallen dag en nacht bereikbaar via tel: 0413-
408780 / Fax. 0413 – 408786 / e-mail:
assistent.regioapotheek@ezorg.nl
De Regio Apotheek is gevestigd in Ziekenhuis Bernhoven,
Nistelrodeseweg 10, 5406 PT te Uden.
• Burcht-Apotheek Gilissen is dienstapotheek in regio
Maasland. De Apotheek is voor (spoed) recepten van
maandag t/m vrijdag op van 17.30 tot 23.00 uur en in
he t weekend van 8.00 tot 23.00u bereikbaar. Adres;
koornstraat 22, 5341 BR Oss. Buiten deze openingstijden
neem de Regio Apotheek Bernhoven in Uden de dienst over.

Documenten & aanvullende informatie

• Procedure inzet Subcutane pomp
• Voor beschikbare VTT in betreffende woonplaats zie regiokaartje
• BUITEN KNATOORUREN Huisartsenpsten Oost-Brabant: 088 – 876 50 50
• Regio Apotheek in Bernhoven Maashorst Meierijstad: 0413 – 40 87 80, fax: 0413 – 40 87 86

Algemene checklist continu palliatieve sedatie
Deze checklist gaat over continue palliatieve sedatie
tot aan het overlijden. Het opzettelijk verlagen van het
bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als
doel het verlichten van het lijden van de patient. Palliatieve
sedatie kan intermitterend of continu worden toegepast

Documenten & aanvullende informatie

• Checklist

Reflectie na overlijden
Na het overlijden is zorg voor naasten en (ver)zorgenden
gewenst.
– Naasten: aandacht, ondersteuning en begeleiding,
maar ook, informatie en (herhaalde) uitleg aan
naasten zijn essentieel voor een goed beloop
van de palliatieve sedatie en uiteindelijk een goed
afscheid.
– Zorg voor (ver)zorgenden vraagt om goede
communicatie, reflectie en begeleiding van
hulpverleners onderling. Gezamenlijke aandacht
en reflectie op het gehele proces werkt
signalerend, verhelderend en kwaliteitsverhogend.