Waar ben je naar opzoek?
Signaleringskaart Palliatieve zorg
Om de kwaliteit van leven van patënten in de palliatieve fase zo veel mogelijk te kunnen verbeteren is het van groot belang dat symptomen vroegtijdig gesignaleerd worden. De zorgverlener inventariseert samen met de patënt en diens naasten de waarden, wensen en behoeften en gewoonten die van belang zijn voor het vergroten of behouden van het welbevinden.
Naast de kennis van symptomen is het van groot belang dat er optimale samenwerking plaatsvindt tussen verschillende disciplines waarbij gebruik gemaakt wordt van elkaars expertise. Overleg met de behandelaar waar nodig en schakel zo nodig andere disciplines in bijvoorbeeld: fysiotherapeut, maatschappelijk werk, psycholoog.
1. Fysieke dimensie
Doel is om met de behandeling de symptoomlast te verlagen tot een voor de patiënt acceptabel niveau
Symptomen
- Benauwdheid:
- Ga na of er sprake is van angst (om te stikken)
- Bespreek angst met betrekking tot stikken met de patiënt en naasten
- Let op een goede houding (half rechtop met kussens in de nek en onder de armen).
- Adviseer goede ademhaling (buikademhaling, door de neus in en door de mond uit).
- Zorg voor frisse lucht en beperk overgang van koude naar warmte.
- Tracht inspanning te beperken.
Richtlijn: dyspneu-in-de-palliatieve-fase
- Hoesten:
- Assisteer bij het hoesten door middel van compressie van de thorax tijdens de uitademing. Effectief hoesten lukt het beste zittend of staand en niet liggend op de rug.
-
Richtlijn: hoesten
- Reutelen
- Bied naasten ondersteuning en informatie over de afwezige hinder voor de patiënt en adviseer zijligging of zo mogelijk rechtop zitten.
Meetinstrumenten
- Benauwdheid:
Symptomen
- Algemene aandachtspunten:
- Zorg voor goede voorlichting over mogelijke oorzaken
- Zorg voor goede vochthuishouding
- Houdt rekening met schaamte
- Ascites
- Bij ascites (vochtophoping in de buik); Adviseer een half zittende houding en loszittende kleding.
- Heb aandacht voor benauwdheid.
- Richtlijn: ascites
- Blaasretentie
- Bij blaasretentie; de behandeling van de acute retentie bestaat uit katheteriseren.
- Richtlijn: Urogenitale problemen
- Diaree en braken
- Bij diaree en braken; Geef voedingsadviezen en zorg voor een goede mondverzorging en verzorging van de huid rond de anus.
- Richtlijn: Diarree
- Ileus
- Bij ileus (darmafsluiting); overleg met behandelaar voor eventuele plaatsen van maaghevel.
- Richtlijn: Ileus
- Obstipatie
- Bij obstipatie; geef voedingsadvies en attendeer de behandelaar altijd op preventief llaxantia bij opioïden gebruik!
- Richtlijn: Obstipatie
- Urineverlies
- Bij urine verlies; Overleg met de patiënt over oplossingen zoals incontinentiemateriaal, uritip, blaaskatheter en denk aan huidverzorging.
- Richtlijn: Urogenitale problemen
- Zweten
- Bij zweten; adviseer katoenen kleiding en beddengoed en verschoon deze regelmatig. Voorkom en behandel smetten en decubitus.
- Richtlijn: Zweten
Meetinstrumenten
- Algemene aandachtspunten:
Symptomen
- Gewichtsverlies/anorexie
- Bij gewichtsverlies; Wegen op eigen verzoek. Maak een keuze tussen adequate voeding dan wel palliatieve voeding (alleen gericht op welbevinden).
- Richtlijn: Anorexie-en-gewichtsverlies
- Meetinstrumenten:
- Misselijkheid/eetlust
- Bij misselijkheid; kleine, frequente maaltijden, regelmatig kleine hoeveelheden drinken. Eventueel opwekken van boeren met matig koolzuurhoudende dranken.
- Richtlijn: Misselijkheid-en-braken
- Mondklachten/droge mond
- Bij mondklachten; maak de mond zeer frequent vochtig bijvoorbeeld met behulp van een mondsponsje of waterspray. Gebruik géén lemon swabs!
- Richtlijn: Mondklachten –
- Meetinstrumenten:
- Mondstatusscorelijst
- Vochtinname en dehydratie
- Vochtinname; maak vochttoediening of juist het afzien van vocht in samenspraak met behandelaar bespreekbaar met de patiënt en zijn naasten.
- Richtlijn: Dehydratie
- Gewichtsverlies/anorexie
Symptomen
- Decubitus
- Bij decubitus; inspecteer regelmatig de huid op dreigende drukplekken en zorg voor hulpmiddelen ter preventie van decubitus. Licht de patiënt en naasten in over preventieve maatregelen.
- Richtlijn: Decubitus
- Hik
- Bij hik; denk aan bijwerkingen van medicatie en overleg met behandelaar.
- Richtlijn: Hik
- Jeuk
- Bij jeuk; denk aan bijwerkingen van medicatie en overleg met behandelaar. Draag zorg voor goede huidverzorging, niet lang baden, geen zeep en huid vet houden. Voorkom smetten en nagels kort houden. Eventueel verkoeling door koude omslagen of ijs.
- Richtlijn: Jeuk
- Koorts
- Bij koorts; maatregelen ter verwarming of juist verkoeling. Let op voldoende vochtinname.
- Richtlijn: Koorts
- Bij pijn; schenk aandacht aan de lichamelijke, cognitieve, emotionele, gedragsmatige, sociale, levensbeschouwelijke en culturele dimensies van pijn. Bevorder therapietrouw door optimale voorlichting en bespreken van verwachtingen en weerstanden.
Richtlijnen: Pijn en Pijn bij patiënten met kanker
Meetinstrumenten:
Pijnanamnese en Handleiding pijnanamnese
REPOS
BAT
PACSLAC_D
Vermoeidheid- Bij vermoeidheid; zorg voor balans in activiteiten met voldoende rustmomenten, zorg voor een vast dagritme en goede nachtrust. Adviseer de patiënt prioriteiten te stellen in het ondernemen van activiteiten.
- Richtlijn: Vermoeidheid
-
-
- Decubitus
2. Psychische dimensie
Aandacht voor de psychische gevolgen van een levensbedreigende aandoening. Psychische klachten kunnen fysieke symptomen zoals misselijkheid, kortademigheid en slapeloosheid veroorzaken, fysieke symptomen kunnen angst en somberheid verergeren.
- Angst
- Bij angst; Onderzoek met patiënt en naasten welke aspecten een rol spelen bij het ontstaan en in stand houden van angst.
- Richtlijn: Angst
Meetinstrumenten:
Lastmeter | Kanker.nl
HADS
-
- Delier
- Bij delier; overleg bij eerste signalen – zoals omkeren dag- nachtritme, levendig dromen, voorbijgaande hallucinaties, overgevoelig voor prikkels, rusteloosheid, desoriëntatie – met behandelaar. Ga na of er een behandelbare oorzaak is en zorg voor een rustige vertrouwde omgeving.
- Richtlijn: Delier
- Meetinstrumenten:
- DOS
- Delierometer.doc
- Depressie
- Bij depressie; kenmerkend bij depressie is dat het zich over een langere periode ontwikkeld. Biedt steunende gesprekken met de patiënt en zijn naasten. Overweeg verwijzing.
- Richtlijn: Depressie
- Meetinstrumenten:
- CSDD
- GDS 15.doc
- Slaapproblemen
- Bij slaapproblemen; Geef adviezen om slapeloosheid te bestrijden, zoals dagindeling aanpassen, dag- nachtritme bewaken en geen overdadige maaltijd, koffie of cola ’s avonds. Creëer optimale voorwaarden om goed te kunnen slapen.
- Richtlijn: Slaapproblemen
- Meetinstrument:
- Angst
3. Sociale dimensie
Aandacht hebben voor de sociale context en wat van belang is voor het sociaal welbevinden van de patiënt en diens naasten.
4. Spirituele dimensie
- Spirituele nood
- Vragen/behoeften op het terrein van zingeving en spiritualiteit worden niet altijd uitgesproken maar toch relevant kunnen zijn. In veel gevallen zijn deze vragen verweven zijn met behoeften in andere dimensies. Voortdurende onvoldoende op behandeling reagerende symptomen op het lichamelijke, psychische of sociale vlak kunnen duiden op een onderliggende spirituele vraag of worsteling.
- Richtlijn: Zingeving en spiritualiteit
- Meetinstrumenten:
- Extentiele crisis
- Diepgaande vragen over de betekenis van iemands eigen leven; Rouw of een gevoel van diep verlies, vaak als gevolg van een verstoring in gehechtheid van een persoon of een verbinding met zichzelf, anderen of een hogere macht (God). Een kritiek moment of keerpunt waarin een persoon wordt veranderd door de crisis.
- Richtlijn: Zingeving en spiritualiteit
- Meetinstrumenten
- ABC model
- Drie vragen
- Ars Moriendi-model
- Spirituele nood
5. Stervensfase
Herkenning en erkenning van het naderend sterven van de patiënt en goede communicatie hierover met de patiënt en diens naasten
- De patiënt komt niet meer uit bed
- De patiënt is comateus
- De patiënt is slechts in staat slokjes te drinken
- De patiënt is niet langer in staat slokjes drinken
- Meetinstrumenten:
6. Verlies en rouw
De patiënt, diens naasten, zorgverleners en vrijwilligers ervaren passende aandacht voor verlies en (anticipatoire) rouw.
- Kunnen fysieke, emotionele, coginitieve, spirituele, exentiele en gedragsmatige reacties zijn.
- Uit de weg gaan van verlies.
- Aanhoudend in beslag genomen door het verlies.
- Niet slagen een nieuwe invulling te geven aan het leven.
- Meetinstrumenten:
Rouw VragenLijst